آئین نامه ایمنی در دیگ های بخار ( قسمت چهارم و پایانی )
بخش 8 - کف کردن و سر رفتن آب
ماده 160: چنانچه آب در مولدهای بخار کف کند و همراه بخار داخل لوله‌ها مصرف گردد لازمست:
الف - شیر اصلی خروج بخار را ببندند آتش را تنظیم کنند و شیر تخلیه هم سطح اگر وجود داشته باشد باز نمایند.
ب - چنانچه آب به‌مقدار کافی درمولد وجود داشته باشد شیر زیر آب را چندین مرتبه موقتاً باز وبسته کرده آب تازه متناوباً وارد نمایند به طوریکه قسمتی از آب دیگ تعویض شود چنانچه تدابیر فوق موثر واقع نگردد مولد را از بهره برداری خارج نمایند تا اصلاحات لازم به عمل آید.
ماده 161: چنانچه آثار وجود روغن در مولد دیده شود در صورتی که شیر تخلیه هم سطح آب وجود داشته باشد باید آنرا بازکنند تا روغنهای گسترده خارج شود و چنانچه از این عمل نتیجه گرفته نشد باید هر چه زودتر و بااحتیاط لازم دستگاه را خاموش نموده و داخل مولد را بامحلول سودا بشویند.
بخش 9 - پیش گرم کن آب
ماده 162: شیر خروجی پیش گرم کن آب که رابط بین آن و مولد بخار است پیوسته باید باز باشد ولی چنانچه بسته بودن آن اقتضا نماید لازمست:
الف - خفه کن دودکش بسته باشد.
ب - پیش گرم کن تخلیه شده باشد.
ج - شیر زیر آب آن در حالت بازقفل شده باشد.
بخش 10 - زیر آب زدن مولدها
ماده 163: موقع زیر آب زدن مولد لازمست:
الف - ابتدا شیر زیر آب به طور ملایم نیم باز شود.
ب - بعد از آنکه در حدود 25 میلیمتر سطح آب پایین آمد تدریجاً تمام آنرا باز کنند به طوریکه کلیه گل و لای و رسوبات بتواند خارج شود.
ج - پس از آنکه 10 سانتیمتر سطح آب پایین آمد شیر را به طور ملایم ببندند.
ماده164: شیر زیرآب مولدها لااقل هر24ساعت یکبار و بلکه درهرنوبتکارکاملاًباز گردد.
ماده 165: وقتی که لوله زیر آب مولد در عین حال دارای یک شیر معمولی و یک شیر تند باز شو باشد تند باز شو باید ابتدا باز گردد و فقط وقتی بسته شود که شیر معمولی کاملاً بسته شده باشد.
ماده 166: متصدیان مولدها به هیچ وجه مجاز نیستند زیر آب بیشتر از یک دیگ را در یک زمان باز کنند و نیز قبل از بستن مجدد شیر زیر آب نباید محل کار را ترک کنند.
ماده 167: در موقع زیر آب زدن اگر مسئول مولد نتواند شخصاً سطح آب مولد را در دستگاه آب‌نما بخواند باید یک نفر را برای کمک به او مامور سازند. ماده 168: مولدها باید در هر نوبت کار از نظر آب بندی و سایر معایب بازرسی شوند و در صورت وجود معایب با توجه به مقررات مربوطه و کم کردن تدریجی فشار مولد را از بهره برداری خارج نمایند.
بخش 11 - تخلیه خاکستر
ماده 169: وقتی که مولدها ذغال بسوزانند باید خاکستر و مواد زائد زود به زود تخلیه شود واجازه ندهند که این مواد در خاکستر دان و یا جلوی دیگ جمع شوند.
ماده 170: موقعی که خاکسترهای داغ را آب می‌زنند باید کارگران را مطلع نمود تا خود را از محیط کار دور نگهدارند و همچنین بایستی از برخورد مستقیم آب با قطعات داغ کوره اجتناب نمایند.
ماده 171: وقتی که تخلیه خاکسترها با مکش انجام می‌گیرد باید درهای انفجار آتش خانه کاملاً آزاد و آماده به کار باشند.
ماده 172: وقتی که تخلیه خاکستر با بخار انجام می‌گیرد تاسیسات آن بایستی به قسمی درنظر گرفته شود تا حتی الامکان گرد و خاک زیادی تولید نشود و کارگران نیز باید مراقبت نمایند که آب گرم حاصله آنها را مصدوم ننماید.
ماده 173: وقتی که مجاری خروج خاکستر در تاسیسات خود کار مسدود گردد:
الف - دوکارگر باید مامور باز کردن مجرای مسدود شوند به ترتیبی که یک نفر مشغول ودیگری مراقب او باشد.
ب - یک دستگاه تغییر مسیر باید وجود داشته باشد که از ریزش خاکستر گرم روی کارگر جلوگیری نماید.
بخش 12 - متوقف کردن مولدها
ماده 174: موقعی که مولدها را برای نظافت یا بازرسی و تعمیر و یا تعطیل می‌خواهند متوقف کنند فشار بخار را باید طبق مقررات بخش 7 فصل چهارم کم نمایند به استثناء مولدهای با سوخت ذغال که در این نوع مولدها باید:
الف - نباید آتش‌ها را تخلیه نمود مگر در موارد فوری و احتمال خطر.
ب - دربهای اجاق بسته بماند تا آتش‌های موجود به تدریج سوخته شود.
ج - مادامی که فشار مولد بخار به وسیله بازکردن سوپاپ اطمینان وبستن شیر سد کننده به کمتر از 5/3 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع نرسیده دربهای اجاق را نباید بازکرد.
د - ورود آب به مولدهای بخار می‌بایست تا خاموش شدن آتش ادامه پیدا کند. ماده 175: حتی الامکان قبل از سرد شدن کامل قسمت‌های بنایی شده و مولد نباید آب مولد را تخلیه نمود و برای مولدهای بزرگ تخلیه معمولا باید هشت ساعت پس از تقلیل فشار انجام گیرد.
ماده 176: موقعی که تخلیه مولد در فشار جو امکان نداشته باشد تخلیه باید در پایین‌ترین فشار ممکنه با رعایت شرایط لازم انجام گیرد.
ماده 177: در حین تخلیه می‌بایست ورود هوا به داخل دیگ آزاد باشد و در تمام مدت تخلیه مجاری ورود هوا باز بماند و فقط پس از پرشدن مولد و یا هنگام تعطیل آن مجاری بسته شود.
ماده 178: پس از تخلیه دیگ می‌بایست:
الف - دریچه‌های آدم رو و دست رو دیگ باز شود.
ب - مولدها به وسیله آب با فشار کافی شسته شود تا رسوب‌های آزاد از آن خارج شوند.
ج - مقدار آب باقیمانده می‌بایست با وسایل ممکنه خارج شود.
بخش 13- تمیز کردن و تعمیر مولدها
ماده 179: وقتی که مولد و لوله‌های بخار تحت فشار هستند تعمیرات و همچنین محکم کردن اتصالات فلنج‌ها و غیره به منظور آب بندی و جلوگیری از نشت بخار و تنظیم آنها به هیچ وجه نباید انجام گیرد.
ماده 180: قبل از آنکه جهت تمیز کردن و یا تعمیر اجازه ورود به دیگ داده شود شیرهای تخلیه و آب رسانی و مجاری بخار و هر نوع شیر دیگری که موجود باشد بسته و قفل شود و تنها کلید آن تا اتمام کار نزد تعمیر کار باشد و روی دیگ علامت گذاری گردد که کارگر در داخل دیگ است.
ماده 181: اگر مولد تحت تعمیر و یا درحال تمیز کردن جزو یک دسته از مولدهایی است که حداقل یک از آنها در حال کار است شیرهای بخار مربوط به مولد تحت تعمیر باید کاملاً بسته و قفل گردد و از نظر آب بندی اطمینان بخش باشد.
ماده 182: وقتی که شیرهای زیر آب چندین مولد به یک مجرا وصل می‌شوند شیرهای تخلیه مولدهایی که در محل کار هستند باید بسته و قفل شود و روی آنها علامت گذاری شود که (مولد شماره... تحت تعمیر است).
ماده 183: قبل از آنکه مولد و تاسیسات مربوطه به اندازه کافی سرد گردد نباید به کارگران اجازه ورود به داخل آن داده شود.
ماده 184: برای تعمیر یا پاک کردن و یا هر نوع منظور دیگر به هیچ کارگری نباید اجازه داد داخل مولد شود مگر آنکه کارگر دیگری درخارج مولد در محل دریچه آدم رو یا سایر دریچه‌ها برای مراقبت و نگهبانی او گمارده شود که در مواقع لزوم به او کمک نماید.
ماده 185: موقعی که کارگران داخل مولد و یا تاسیسات مربوط به آن می‌شوند باید تدابیر احتیاطی و ایمنی اتخاذ گردد تا در اثر تماس با خاکستر داغ و یا سقوط قطعات سست شده و نیز انفجار حاصله از ریخت شده آب روی خاکسترهای داغ مصدوم و مجروح نگردند.
ماده 186: قبل از ورود به داخل دستگاه لازمست به وسیله فشار هوا داخل اجاق و دیگ را کاملا تهویه نموده گازهای مسموم کننده و قابل احتراق را خارج کرده باشند خصوصاً در مواقعی که برای حل کردن مواد ته نشین شده مواد نفتی به کاربرده باشند.
ماده 187: درطول مدت تعمیر و یا پاک‌کردن مولدهای بخار و مخصوصاً درصورت مرطوب بودن هوا لازمست وسایل تهویه مناسب را با سرعت خفیف بکار بیندازند به طوری که تهویه دائمی به‌منظور جلوگیری از نفوذ و نشت گازها و دودهای حاصله از دستگاه‌های مجاور تامین شود.
ماده 188: کلیه افزارهای دستی و چراغهای برقی دوره گرد که کارگران همراه می‌برند لازمست بدون عیب و سالم و مناسب برای کار مورد نظر باشد. ماده 189: استفاده از چراغهای لحیم کاری در داخل مولدها ممنوع است.
ماده 190: استفاده از چراغهای دوره گرد که توری (حفاظ لامپ) نداشته و یا بند آنها دارای پوشش‌های عایق (طبق مقررات و ضوابط مربوطه) کاملا محکم و مطمئن نباشند ممنوع است.
ماده 191: چنانچه برای تعمیر یا پاک کردن مولد دستگاه‌های بادی یا بخار به کار برند لازمست کمپرسور یا مولد بخار آنها خارج از مولد تحت تعمیر گذاشته شده باشد و لوله‌های اتصال مربوطه مورد بررسی و مراقبت دائم قرار گیرد.
ماده192: موقعیکه لوله‌ها و جدار مولدها را باوسایل مکانیکیپاکمیکنند ابزارمربوطه نباید مدت مدیدی دریک محل متمرکز شود زیرا ممکن است موجب تضعیف مقاومت فلز گردد.
ماده 193: پس از اتمام عملیات لازمست نکات ذیل دقیقاً رعایت شود:
الف - کارگری را مامور نمایند داخل مولد را دقیقا بررسی نموده و اطمینان حاصل کند که هیچگونه افزار یا اشیایی مخصوصا کهنه یا نخ و امثال آن جا نمانده باشد.
ب- قبل از بستن‌درب‌ها و وزنه‌ها اطمینان‌حاصل‌شود که‌کلیه کارگرها بیرون‌رفته‌اند.
بخش 14 - تعطیل مولدهای بخار
ماده 194: در مورد مولدهایی که قرار است به حالت تعطیل در آیند پس از آنکه تمیزکاری و تعمیرات و بازدید انجام شد لازمست نکات زیر دقیقا رعایت شود.
الف - باسوزاندن چوب سفید یا کاغذ یادمیدن هوای داغ داخل آن را به خوبی خشک کنند تا از زنگ زدگی جلوگیری شود.
ب - برای جذب رطوبت‌های بعدی مقداری آهک زنده در حدود 15 کیلوگرم به ازاء هر تن بخار تولیدی در ساعت در ظروف سفالی در داخل دیگ قرار دهند. ج - کلیه اتصالات مولد محکم بسته شود.
د - در پوش دریچه آدم رو به جای خود قرار داده شود.
ماده 195: چنانچه مدت تعطیل طولانی باشد:
الف - مولد را در فواصل دو تا سه ماه باز نموده و ذخیره آهک زنده را تجدید نمایند.
ب - کلیه سطوح گرما ده را به وسیله پاشش بخار و یا برس سیمی پاک نموده و با روغن ماهی مخصوص که خشک نشود (یا سایر روغن‌هایی که به این منظور ساخته شده) چرب نمایند تا از زنگ زدگی مصون بماند.
ج - سطوح خارجی دیگ بخار را که در مجاورت هوا قرار دارند خصوصا در مناطق گرم و مرطوب پس از حذف و تمیز کردن سطوح زنگ زده توسط ضد زنگهای مقاوم در مقابل حرارت رنگ آمیزی کنند و هر ساله مورد بازدید قرار دهند. د - چنانچه دستورات‌خاصی از طرف سازنده داده‌شده به‌دستورات مذکور نیز توجه نمایند.
بخش 15 - تجهیزات حفاظتی انفرادی
ماده 196: کارگرانی که در معرض مجروح شدن باشند و به هیچ طریقی جلوگیری از آن میسر نباشد لازمست مجهز به وسایل حفاظت فردی اضافی طبق آیین‌نامه مربوطه باشند.
ماده 197: مقام صلاحیتدار مذکور در این آیین‌نامه مرجعی است که وزارت کار و امور اجتماعی صلاحیت آنرا تشخیص و تایید نماید. این آیین‌نامه مشتمل بر 197 ماده در 9 جلسه شورایعالی حفاظت فنی مورد بررسی قرار گرفت و در جلسه مورخ 20/9/1362 به تصویب نهایی رسید.