بهداشت ، ایمنی و محیط زیست در محیط کار

ماده‌ 1: مولد بخار یا دیگ‌ بخار به‌ دستگاه‌ یا محفظه‌ بسته‌ای‌ اطلاق‌ می‌شود که‌ در آن‌ بخار آب‌ با فشار بیشتر از فشار هوای‌ خارج‌ تولید می‌گردد.
مولد بخار با فشار قوی‌ یا متوسط‌ به‌ آن‌ نوع‌ از مولدهای‌ بخار اطلاق‌ می‌شود که‌ در آن‌ حداعلای‌ فشار موثر مجاز بیش‌ از یک‌ کیلو گرم‌ بر سانتیمتر مربع‌ (پانزده‌ پاوند بر اینچ‌ مربع‌) باشد.
مولدهای‌ بخار با فشار ضعیف‌ منحصراً به‌ آن‌ قسم‌ از مولدهای‌ بخار اطلاق‌ می‌شود که‌ فشار موثر مجاز آن‌ از یک‌ کیلوگرم‌ بر سانتیمتر مربع‌ (پانزده‌ پاوند بر اینچ‌ مربع‌) تجاوز ننماید.
دیگ‌های‌ آبگرم‌ به‌ آن‌ نوع‌ از دستگاه‌های‌ گرم‌ کننده‌ آب‌ اطلاق‌ می‌گردد که‌ فشار موثر داخلی‌ آن‌ از 10 کیلو گرم‌ بر سانتیمتر مربع‌ (150 پاوند بر اینچ‌ مربع‌) تجاوز نکند و یا در صورت‌ فشار بیشتر درجه‌ حرارت‌ آن‌ از 120 درجه‌ سانتیگراد (250 درجه‌ فارنهایت‌) بیشتر نباشد در هر حال‌ نباید در آن‌ بخار آب‌ تولید شود.
مقصود از فشار موثر داخلی‌ یک‌ دستگاه‌ تحت‌ فشار اضافه‌ فشار داخل‌ آن‌ نسبت‌ به‌ هوای‌ خارج‌ می‌باشد.
واحدهای‌ اندازه‌ گیری‌ فشار در مولدهای‌ بخار و دیگهای‌ آبگرم‌ عبارتند از آتمسفر (کیلوگرم‌ بر سانتیمتر مربع‌) - پاوند بر اینچ‌ مربع‌ - بار و نیوتن‌ بر میلی‌ متر مربع‌.
فصل‌ اول‌ - اصول‌ کلی‌
1. چگونگی‌ ساختمان‌
ماده‌ 2: مولد بخار و لوازم‌ مربوطه‌ باید طوری‌ طرح‌ و ساخته‌ شود که‌ اولا برای‌ کار مورد نظر مناسب‌ باشد و ثانیاً دارای‌ مقاومت‌ کافی‌ در مقابل‌ فشارهای‌ داخلی‌ که‌ تحت‌ آن‌ قرار خواهد گرفت‌ باشد.
ماده‌ 3: علاوه‌ بر مولد بخار،لوازم‌ و اتصالات‌ مربوطه‌ نیز باید از مصالح‌ مناسب‌ ومرغوب‌ و بدون‌ عیب‌ و با وزن‌ و ضخامت‌ کافی‌ برطبق‌ مشخصات‌ فنی‌ و استانداردهای‌ شناخته‌ شده‌ و معتبر ساخته‌ شده‌ باشد.
2. لوحه‌ شناسایی‌
ماده‌ 4: هر مولد بخار باید دارای‌ لوحه‌ فلزی‌ نصب‌ شده‌ شامل‌ اطلاعات‌ زیر باشد:
الف‌ - نام‌ موسسه‌ سازنده‌.
ب‌ - شماره‌ ردیف‌ موسسه‌ سازنده‌.
ج‌ - سالی‌ که‌ ساخته‌ شده‌ است‌.
د - حداکثر فشار موثر مجاز.
هـ - فشار آزمایش‌ هیدرواستاتیک‌.
و - استانداردی‌ که‌ دیگ‌ آبگرم‌ یا مولد بخار براساس‌ آن‌ ساخته‌ شده‌ است‌.
ز - نوع‌ سوخت‌
ماده‌ 5: لوحه‌ شناسایی‌ باید در جلوی‌ دیگ‌ و یا در محلی‌ که‌ به‌ سهولت‌ قابل‌ رویت‌ باشد نصب‌ گردد و علاوه‌ بر این‌ مشخصات‌ مندرج‌ در لوحه‌ شناسایی‌ باید در محل‌ مناسب‌ دیگری‌ نظیر اطراف‌ دریچه‌ آدم‌رو حک‌ گردد.
3. مدارک‌ ومشخصات‌ مولد بخار
ماده‌ 6: هر مولد بخار باید دارای‌ گواهینامه‌ ای‌ که‌ شامل‌ کلیه‌ مدارک‌ و مشخصات‌ فنی‌ که‌ از طرف‌ سازنده‌ بکار رفته‌ و همچنین‌ محاسبات‌ فنی‌ و ابعاد و اطلاعاتی‌ که‌ با لوحه‌ شناسایی‌ تطبیق‌ نماید باشد.
ماده‌ 7: گواهینامه‌ مذکور در ماده‌ 6 باید شامل‌ کلیه‌ آزمایش‌های‌ (مخرب‌ و غیر مخرب‌) که‌ در حین‌ ساختمان‌ مولد بخار روی‌ مصالح‌ و خود آن‌ بعمل‌ آمده‌ است‌ باشد.
ماده‌ 8: گواهینامه‌ مذکور باید درتمام‌ مدت‌ در کارخانه‌ نگهداری‌ و در صورت‌ مطالبه‌ بازرسان‌ کار ارائه‌ گردد.
4. بازرسی‌
ماده‌ 9: مولد بخار باید از داخل‌ و خارج‌ به‌ وسیله‌ بازرسان‌ بصیر که‌ از طرف‌ مقام‌ صلاحیتدار اجازه‌ داشته‌ باشند به‌ ترتیب‌ زیر بازرسی‌ گردد.
الف‌ - درحین‌ ساخت‌.
ب‌ - بعد از نصب‌ و قبل‌ از آنکه‌ به‌ کارانداخته‌ شود.
ج‌ - پس‌ از هر نوع‌ تعمیر اساسی‌ یا تجدید ساختمان‌ و قبل‌ از راه‌ اندازی‌ مجدد.
د - منظماً در فواصل‌ کمتر از 12 ماه‌.
ماده‌10: هرموقع‌ که‌ ازطرف‌ مقام‎صلاحیتدار دستوربازرسی‌‎داخلی‎مولد بخار صادر شود مالک‎ یا بهره‎بردار ‎موظف‌ است‌ برای‌ موعد تعیین‎شده‌ دستگاه‌ را تخلیه،‌ سرد، باز و شستشو نماید.
ماده‌ 11: در مورد مولدهای‌ بخار با اجاق‌ داخلی‌ لازم‌ است‌ برای‌ تسهیل‌ عمل‌ بازرسی‌ قطعات‌ شبکه‌ و همچنین‌ مقداری‌ از آجرهای‌ نسوز دور دهانه‌ و قطعات‌ دیگری‌ که‌ مزاحم‌ بازرسی‌ مورد نظر باشد برداشته‌ شود.
ماده‌ 12: برای‌ آزمایش‌ آبسرد (هیدرواستاتیک‌) فشار آزمایش‌ نباید از یک‌ برابر و نیم‌ حداکثر فشار موثر مجاز مولد بخارا تجاوز نماید و این‌ آزمایش‌ طبق‌ ترتیباتی‌ که‌ از طرف‌ مقام‌ صلاحیتدار داده‌ می‌شود باید صورت‌ گیرد. علاوه‌ بر آزمایش‌ هیدرواستاتیک‌ لازمست‌ قسمت‌هایی‌ که‌ درآنها قطعات‌ تقویتی‌ جوشکاری‌ شده‌ و در آزمایش‌ فوق‌ معایب‌ آنها معمولا ظاهر نمی‌گردد از طریق‌ سوراخهایی‌ که‌ به‌ این‌ منظور در قطعات‌ تقویتی‌ تعبیه‌ گردیده‌ آزمایش‌ لازم‌ به‌ عمل‌ آید.
ماده‌ 13: برای‌ آزمایش‌ هیدرواستاتیک‌ لازمست‌ سوپاپ‌های‌ اطمینان‌ برداشته‌ شود و محل‌ آنها به‌ وسیله‌ در پوش‌ با مقاومت‌ کافی‌ مسدود گردد.
ماده‌ 14: پس‌ از آزمایش‌ آب‌ سرد طبق‌ ماده‌ 12 باید مجدداً سوپاپ‌های‌ اطمینان‌ را سوار نموده‌ دستگاه‌ را بافشار عادی‌ مربوطه‌ برای‌ مطمئن‌ شدن‌ از صحت‌ کار سوپاپ‌های‌ اطمینان‌ آزمایش‌ نمود.
ماده‌ 15: چنانچه‌ در اثر بازرسی‌ معلوم‌ گردد که‌ بکار انداختن‌ دستگاه‌ اطمینان‌ بخش‌ نیست‌ و یا آنکه‌ دستگاه‌ مجهز به‌ لوازم‌ حفاظتی‌ کامل‌ نبوده‌ و یا این‌ لوازم‌ به‌ نحو صحیح‌ تنظیم‌ و ترتیب‌ داده‌ نشده‌ تا زمانی‌ که‌ نقائص‌ فوق‌ الذکر مرتفع‌ نگردد به‌ کار انداختن‌ دستگاه‌ ممنوع‌ خواهد بود. ماده‌ 16: در صورتی‌ که‌ در ضمن‌ بازرسی‌ معایب‌ و فرسودگی‌هایی‌ مشاهده‌ گردد که‌ احتمال‌ انفجار دستگاه‌ برود لازمست‌ فشار مجاز دستگاه‌ را به‌ حد کافی‌ تقلیل‌ دهند تا از امکان‌ خطر احتمالی‌ جلوگیری‌ شود و این‌ تقلیل‌ فشار باید با رعایت‌ مدت‌ کارکرد ومیزان‌ فرسودگی‌ دستگاه‌ تعیین‌ گردد.
ماده‌ 17: نکاتی‌ که‌ در حین‌ بازرسی‌ باید رعایت‌ شوند عبارتند از:
الف‌ - امتداد شعله‌ باید در محور کوره‌ قرار گیرد.
ب- دستگاه‌های‌ تنظیم‎کننده‌ سطح‌آب‌ در وضعیت‌ پایین‌ و بالا بایدبه‎نحو مطلوب‌ عمل‎نماید.
ج‌ - حصول‌ اطمینان‌ از احتراق‌ کامل‌.
د - حصول‌ اطمینان‌ از صحت‌ کار کلیه‌ سیستمهای‌ خود کار.
هـ‌ - انجام‌ سایر آزمایش‌های‌ ضروری‌.
ماده‌ 18: ولتاژ چراغهای‌ الکتریکی‌ دوره‌ گرد یا ابزارهای‌ برقی‌ دستی‌ که‌ برای‌ بازرسی‌ یا تعمیرات‌ مولد بخار به‌ کار برده‌ می‌شود نباید از 24 ولت‌ تجاوز کند (به‌ استثنای‌ دستگاه‌ جوشکاری‌ الکتریکی‌).
فصل‌ دوم‌ - مولدهای‌ بخار با فشار متوسط‌ وقوی‌
1- مرکز تولید بخار (دیگ‌ خانه‌)
ماده‌ 19: مرکز تولید بخار با فشار قوی‌ و متوسط‌ لازم‌ است‌ در محل‌ جداگانه‌ای‌ به‌ فاصله‌ لااقل‌ سه‌ متر از بناهای‌ دیگر بوده‌ و با مصالح‌ غیر قابل‌ اشتعال‌ ساخته‌ شده‌ باشد. محل‌ مذکور و نحوه‌ نصب‌ مولد بخار باید قبلا به‌ تایید مقام‌ صلاحیتدار رسیده‌ باشد.
ماده‌ 20: بالا و اطراف‌ مولد بخار لازمست‌ دور از مواد سوختنی‌ بوده‌ و هیچگونه‌ استفاده‎ای‌ برای‌ گذاردن‌ و انبارکردن‌ اشیاء از آن‌ محل‌ به‌ عمل‌ نیاید.
ماده‌ 21: چنانچه‌ در مجاورت‌ مرکز تولید بخار محلی‌ باشد که‌ در آن‌ مواد قابل‌ انفجار و یا سریع‌ الاشتعال‌ به‌ هر نحوی‌ وجود داشته‌ و یا تولید شود لازم‌ است‌ دیوار حد فاصل‌ دو قسمت‌ کامل‌ و مقاوم‌ و بدون‌ هرگونه‌ منفذ و معبر و بریدگی‌ باشد.
ماده‌ 22: در دیگ‌ خانه‌ و همچنین‌ در محل‌های‌ زیرآب‌ خاکستردان‌ و معابر لوله‌های‌ بخار تحت‌ فشار و هر محل‌ دیگری‌ که‌ خطر محصور شدن‌ کارگران‌ هنگام‌ انفجار دستگاه‌ در بین‌ باشد لازمست‌ لااقل‌ دوراه‌ خروج‌ بدون‌ هرگونه‌ مانع‌ وجود داشته‌ باشد.
ماده‌ 23: برای‌ دسترسی‌ مطمئن‌ و راحت‌ به‌ شیرها و ستون‌های‌ آب‌ نما و وسایل‌ تنظیم‌ سایر متعلقات‌ مولد بخار لازمست‌ سکوها - راهروها و پلکانهایی‌ ساخته‌ شده‌ باشد که‌ از فلز یا مصالح‌ غیرقابل‌ اشتعال‌بوده‌ و خطر لغزیدن‌کارگران‌ درآنها وجود نداشته‌باشند.
ماده‌ 24: سکوهای‌ راهرو که‌ در بالا و یا کنار یک‌ دسته‌ مولد بخار ساخته‌ شده‌ باشد لازمست‌ دارای‌ لااقل‌ دو پلکان‌ باشد که‌ حتی‌ الامکان‌ از یکدیگر دور باشند.
ماده‌ 25: دیگ‌ خانه‌ باید به‌ قدر کافی‌ وسیع‌ و مرتفع‌ باشد و برای‌ سهولت‌ نصب‌ و عمل‌ شیرها و وسایل‌ اطمینان‌ و منضمات‌ مربوطه‌ لازمست‌ سقف‌ آن‌ لااقل‌ 15 سانتی‌ متر از بالای‌ مرتفع‎ترین شیر و منضمات‌ آن‌ بلندتر و نیز 80/1 متر از کف‌ مرتفع‌ ترین‌ سکوهای‌ راهرو بالاتر باشد.
ماده‌ 26: چاله‌ کانال‌ معبر لوله‌ها و محل‌ خاکستر و غیره‌ لازمست‌ پوشیده‌ یا به‌وسیله‌ پاگیر کوتاه‌ و نرده‌های‌ فلزی‌ محکم‌ با ارتفاع‌ مناسب‌ محصور شود. ماده‌ 27: پی‎ریزی‌ و پایه‌ سازی‌ و قطعات‌ تکیه‌ گاه‌ مولدهای‌ بخار باید طوری‌ محاسبه‌ و ساخته‌ شده‌ باشند که‌ اولا در مقابل‌ فشار حاصل‌ از حداکثر وزن‌ دستگاه‌ هنگام‌ آزمایش‌های‌ آب‌ سرد و همچنین‌ کشش‌ و فشارهای‌ مربوط‌ به‌ انبساط‌ و انقباض‌های حرارتی‌ مقاومت‌ نماید. ثانیا طوری‌ به‌ یکدیگر مرتبط‌ و متصل‌ شده‌ باشند که‌ وزن‌
نسبی‌ آنها محفوظ‌ بماند. ضمناً برای‌ دیگهای‌ افقی‌ با طول‌ زیاد استفاده‌ از غلطک‌ در زیر پایه‌های‌ یکی‌ از دوسر دیگ‌ جهت‌ سهولت‌ عمل‌ انبساط‌ و انقباض‌ و جلوگیری‌ از تغییر حالت‌ ضروری‌ است‌.
ماده‌ 28: چنانچه‌ مولد بخار روی‌ پایه‌ و تکیه‌گاه‌های‌ فولادی‌ سوار شده‌ باشند پایه‌ها و تکیه‌گاهها باید طوری‌ ترتیب‌ داده‌ و یا عایق‌ شوند که‌ گرمای‌ کوره‌ نتواند مقاومت‌ آنها را تقلیل‌ دهد.
ماده‌ 29: طرز نصب‌ لوله‌های‌ مولد بخار باید طوری‌ باشد که‌ با پیش‌بینی‌ نمودن‌ غلافها و بستهای‌ فراخ‌ عمل‌ انقباض‌ و انبساط‌ لوله‌ها به‌ آسانی‌ صورت‌ گیرد.
ماده‌ 30: پایه‌های‌ مولدهای‌ بخار ایستاده‌ می‌بایستی‌ به‌ وسیله‌ قطعات‌ فولادی‌ به‌ زمین‌ مهار شده‌ باشند.
ماده‌ 31: بدنه‌ آبگیر مولدهای‌ بخار لازمست‌ لااقل‌ 30 سانتی‌ متر بازمین‌ فاصله‌ داشته‌ و زیر آن‌ قابل‌ بازدید باشد.
2- دریچه‌های‌ بازدید و انفجار
ماده‌ 32: کلیه‌ مولدهای‌ بخار و متعلقات‌ آنها می‌بایستی‌ بر حسب‌ مورد مجهز به‌ دریچه‌های‌ آدم‌رو - دست‌ رویا هرگونه‌ دریچه‌های‌ بازرسی‌ دیگر برای‌ آزمایش‌ و نظافت‌ باشند (به‌ استثنای‌ بعضی‌ انواع‌ مخصوصی‌ که‌ احتیاج‌ به‌ چنین‌ دریچه‌هایی‌ ندارند.)
ماده‌ 33: دریچه‌های‌ آدم‌ رو لازمست‌ دارای‌ وسعت‌ کافی‌ و لااقل‌ به‌ اندازه‌های‌ زیر باشد اقطار 30 و 40 سانتی‌ متر برای‌ دریچه‌های‌ بیضی‌ شکل‌ و قطر 40 سانتی‌ متر برای‌ دریچه‌‌های‌ دایره‌ای‌ شکل‌.
ماده‌ 34: دریچه‌های‌ دست‌ رو باید دارای‌ ابعاد کافی‌ برای‌ دخول‌ یکدست‌ بوده‌ و لااقل‌ به‌ اقطار 90 میلیمتر و 70 میلیمتر‌ باشد.
ماده‌ 35: درب‌ آتشخانه‌های‌ که‌ به‌وسیله‌ دست‌ تغذیه‌ می‌شوند و کوچکترین‌ بعد اجاق‌ آنها 60 سانتیمتر یا بیشتر است‌ باید دارای‌ شکل‌ مناسب‌ و اندازه‌ کافی‌ جهت‌ ریختن‌ سوخت‌ و عملیات‌ مربوطه‌ بوده‌ و ابعاد آن‌ کمتر از اندازه‌های‌ زیر نباشد: 30 سانتیمتر
در 40 سانتیمتر برای‌ دریچه‌های‌ بیضی‌ شکل‌ و مستطیل‌ و 40 سانتی‌ متر قطر برای‌ دریچه‌های‌ مدور.
ماده‌ 36: دریچه‌های‌ بازدید و آتشدان‌ درمولدهای‌ بخار که‌ در ارتفاع‌ کمتر از دو متر از کف‌ دیگ‌ خانه‌ یا از سطح‌ کار نصب‌ شده‌ و معمولا در موقع‌ روشن‌ بودن‌ مولد از آنها استفاده‌ می‌شود لازم‌ است‌ از خارج‌ به‌ داخل‌ باز شود. ماده‌ 37: آتشخانه‌ مولدهای‌ بخار با سوخت‌ مایع‌ پودر ذغال‌ و یا گاز لازم‌ است‌ دارای‌ یک‌ یا چند دریچه‌ انفجار در بالاترین‌ نقطه‌ فضای‌ احتراق‌ باشد و چنانچه‌ دریچه‌ در ارتفاع‌ کمتر از 2 متر از کف‌ یا سطح‌ کار قرار گرفته‌ باشد لازم‌ است‌ جلو آن‌ حائل‌های‌ سپرمانند برای‌ حفاظت‌ کارگران‌ نصب‌ نمایند.