بهداشت ، ایمنی و محیط زیست در محیط کار

داربست چيست ؟

داربست عبارت است ازساختار موقتي كه شامل يك يا چند جايگاه ، اجزاء نگهدارنده، اتصالات و تكيه گاه مي باشد كه در طي اجراي هر گونه عمليات ساختماني از قبيل تعميرات، نماسازي، تخريب، رنگ آميزي يا ساير كارهاي مشابه و به منظور دسترسي به بنا و حفظ و نگهداري كاركنان يا مصالح و ابزار در ارتفاع ، مورد استفاده قرار مي گيرد.

ضرورت استفاده از داربست و مسئوليت ها :

            براي كليه مواردي كه نمي توان در ارتفاع با استفاده از نردبان يا وسايل ديگر به طور مطمئن كاري را انجام داد ، بايستي داربست هاي مناسب و كافي احداث گردد.

            مسئوليت برپاكردن ، پياده كردن و هرگونه تغييرات اساسي در داربست با سرپرست اداره ذيربط بوده و هرگونه اقدامي در اين مورد ، بايد فقط تحت مديريت و نظارت وي و حتي المقدور به وسيله كاركنانيكه در اين گونه كارها تجربه كافي دارند انجام شود.

خطرات :

کارگرانی که روی داربست کار می کنند در معرض خطرات زیر هستند :

×     سقوط از ارتفاع به علت لیز خوردن  ،دسترسی ناایمن و کم بودن حفاظ سقوط

×      سقوط ابزار و تجهیزات از بالا

×      برق گرفتگی از خطوط نیروی بالا سری

×     فروپاشیدن داربست به علت ناپایداری یا بار زیاد

×     تخته بندی نامناسب

 

كيفيت اجزا داربست :

1.   اجزا داربست و كليه وسايلي كه در آن بكار مي رود بايد از مصالح مناسب و مرغوب ، طوري طراحي ، ساخته و آماده شود كه واجد شرايط ايمني كار براي كاركنان بوده و توانايي پذيرش بارها و فشارهاي وارده را داشته باشند.

2.   تخته ها و الوارهائيكه در احداث داربست به كار مي رود بايد عاري از هر گونه عيب بوده و بدون گره ، پوسته ، كرم خوردگي و پوسيدگي باشد و تدابير لازم جهت جلوگيري از ترك خوردگي آنها اتخاذ شود.

3.   كليه وسايلي كه براي ساخت داربست ها به كار مي روند ، بايستي در شرايط خوبي در انبار نگهداري و از وسايل و مواد نا مناسب جدا شوند.

پايداري وفراهم كردن داربست :

1.      داربست ها بايستي با ضريب اطميناني تا چهار برابر حداكثر بارگذاري طراحي شوند.

2.      براي برپاكردن داربست بايد وسايل كافي فراهم و بكار گرفته شود.

3.   هر داربستي بايد بطور مناسب و كافي مهار شده و در فاصله هاي مناسب در دو جهت عمودي و افقي محكم به ساختمان يا وسايل مجاور مهار شود.

4.      پايه هاي داربست بايد بطور مطمئن و محكم مهار شده باشند تا مانع  نوسان ، جابجايي و لغزيدن داربست گردد.

5.   هرگز نبايد براي تكيه گاه داربست يا ساخت آن از آجرهاي لق ، لوله هاي فاضلاب ، بلوك هاي غير متصل ، بشكه ، جعبه يا مصالح نامطمئن ديگر استفاده شود.

6.   قسمت هاي فلزي داربست نبايد ترك خوردگي ، زنگ زدگي يا عيوب ديگري داشته باشند كه به استحكام آنها زياني وارد سازد.

7.   داربست ها بايد در وضعيت خوبي نگهداري شوند و هر يك از
 بخش هاي آنها بايد طوري متصل ، جا افتاده و مهار شوند كه در صورت استفاده طولاني از داربست ، جابجا نشوند.

8.   براي جلوگيري از خطر سقوط احتمالي مصالح ساختماني يا ابزار كار از طبقات مختلف داربست بايستي اقدامات احتياطي زير به عمل آيد:

·        نصب توري يا سرپوش مناسب در طبقات زيرين

·        نصب پاخوري 15 سانتيمتري در لبه جايگاه

 

بازرسي و تعميرات :

1.   قبل از برپاكردن هر داربست ، بايستي مسئول واحد مربوطه از كليه بخشها و متعلقات داربست بازديد بعمل آورده و از سالم بودن و كيفيت اجزا مورد استفاده در احداث داربست اطمينان حاصل نمايد.

2.   هيچ بخشي از داربست را نبايد پياده كرد و نبايد داربست را در حالتي بجاگذاشت كه بتوان از بخش هاي باقي مانده استفاده نمود. مگر اين كه بخش بجا مانده منطبق با اين مقررات باشد.

3.      قبل از استفاده از هر داربستي بايد مسئول ذيربط، آن را دقيقاً بررسي نمايد تا مطمئن شود كه :

ü     داربست در وضعيت پايداري است.

ü     وسايلي كه براي ساخت آن بكار رفته سالم است.

ü     داربست براي انجام كاري كه در نظر گرفته شده مناسب است.

ü     تجهيزات ايمني لازم در آن بكار رفته است.

4.   اگر قسمتي از داربست احتياج به تعمير داشته باشد نبايد قبل از رفع عيب و تعمير آن ، به كاركنان اجازه كار كردن روي آن داده شود.

5.   جابجايي و انبار كردن مصالح و وسايل و ابزار كار ، عبور و مرور و كاركردن روي داربست بايد با احتياط انجام شود و از وارد كردن هر ضربه ناگهاني به داربست اجتناب شود.

6.   در طول مدت استفاده از داربست بايد دائماً نظارت شود تا از قرار دادن بار بيش از اندازه ، مصالح و ابزار غير ضروري روي آن جلوگيري گردد.

7.   تا آنجا كه امكان دارد ، بايستي بار روي داربست را بطور يكنواخت توزيع نمود تا از عدم تعادل خطرناك در داربست جلوگيري بعمل آيد.

8.      در مواقعي كه هوا طوفاني است و باد شديد مي وزد ، بايد كار را تعطيل نمود تا احتياط هاي لازم اتخاذ گردد.

9.   در مواردي كه روي جايگاه داربست برف يا يخ وجود دارد نبايد اجازه كار به كاركنان داده شود . مگر اينكه كليه برف و بخها  روي داربست برداشته شده و سطح جايگاه كاملاً تميز گردد.

10. هنگامي كه نياز به نصب داربست در مجاورت خطوط نيروي برق وجود داشته باشد، بايد قبلاً مراتب را به اطلاع تعميرات برق رساند تا ترتيب لازم براي جلوگيري از خطرات احتمالي داده شود.

11. هر گاه لازم شود روي داربست دستگاه بالابر نصب گردد بايد بخش هاي متشكله داربست به دقت بازرسي شوند ودر صورت لزوم به مقاومت آن افزوده شود.

جايگاه كار :

·        كليه داربست هاييكه كاركنان روي آن كار مي كنند ، بايد داراي تعداد كافي جايگاه كار باشد.

·    هيچ بخشي از جايگاه كار نبايد بر روي آجرهاي لق ، لوله هاي آب ، دودكش و ساير مصالح غير مطمئن و نامناسب قرار گيرد.

·        از جايگاه داربست نبايد قبل از اينكه تكميل شده و وسايل و تمهيدات حفاظتي لازم بطور مناسب نصب شود ،استفاده گردد.

·    پهناي جايگاه ،بايستي متناسب با كار مورد نظر باشد و در هر بخش آن بايد گذرگاه بازي به پهناي 60 سانتيمتر عاري از هر مانع ثابت و مصالح انباشته شده فراهم شود.

·        در هيچ موردي نبايد پهناي جايگاه كار از اندازه هاي زير كمترباشد :

ü     60 سانتيمتر ، اگر از جايگاه فقط براي عبور اشخاص استفاده مي شود.

ü     80 سانتيمتر ، اگر از جايگاه براي قرار دادن مصالح يا ابزار كار استفاده مي شود.

ü     110 سانتيمتر ، اگر از جايگاه براي نگهداري جايگاه يا سكوي بلندتر ديگري استفاده مي شود.

ü     130 سانتيمتر ، اگر از جايگاه براي نصب قطعات يا كارهاي تعميراتي روي وسيله اي استفاده مي شود.

ü     150 سانتيمتر ، اگر از جايگاه همزمان براي نگهداري سكوي بلندتر و نصب قطعات يا كارهاي تعميراتي استفاده مي شود.

بطور كلي حداكثر پهناي سكويي كه با تيرهاي داخل ديواري نگهداري
 مي شود، نبايد بيشتر از 160 سانتيمتر باشد.

·        در صورت امكان بايد يك فضاي خالي بالا سري دست كم به ارتفاع 180 سانتيمتر بالاي جايگاه كار در نظر گرفته شود.

·        جايگاه هر داربست پايه اي ، بايستي حداقل يك متر پايين تر از انتهاي تيرهاي عمودي قرار گيرد.

·    تخته ها والوارهائي كه جزيي از جايگاه كار به شمار مي آيند و يا بصورت پاخور لبه جايگاه بكار برده مي شود بايد داراي شرايط زير باشد :

×   با در نظر گرفتن فاصله بين تيرهاي تكيه گاه جايگاه ، ضخامت آنها ايمني لازم را تامين نمايد و در هيچ موردي ضخامت آنها از 5 سانتيمتر كمتر نباشد.

×     پهناي آنها حداقل 15 سانتيمتر باشد.

·        هرتخته و الواري كه در ساخت جايگاه بكار مي رود ، نبايد بيش از 4 برابر ضخامت آن از انتهاي تكيه گاه تجاوز نمايد.

·    تخته ها و الوارها نبايد روي همديگر قرار گيرند و بايد دو سر آنها طوري به هم جفت شود كه خطر زمين خوردن افراد به حداقل رسيده و جابجايي چرخ هاي دستي به آساني صورت گيرد.

·    تخته ها و الوارهايي كه در كف جايگاه قرار مي گيرند ، بايد حداقل با سه تكيه گاه نگهداري شوند. مگر اينكه فاصله بين تيرهاي افقي پشت سر هم تكيه گاه و ضخامت تخته ها طوري باشد كه كه خطر شكم دادن بيش ازحد و بلند شدن سر ديگر تخته ، وجود نداشته باشد.

·    تخته ها يا الوارهايي كه در ساختمان يك جايگاه بكار مي روند ، بايستي از نظر ضخامت متحدالشكل بوده و با يكديگر اختلاف نداشته باشند .

·    جايگاه هاي كار بايستي طوري ساخته شوند كه تخته ها و الوارهاي تشكيل دهنده آنها كاملاً مهار شده و هنگام استفاده معمولي جابجا نشوند.

·    هر سكوي جايگاه كه بيش از 2 متر بالاي زمين قرار دارد بايد داراي تخته بندي نزديك به هم باشد.و يا الوارهاي آن چسبيده به هم نصب شوند كه هيچ گونه ابزار و لوازم كار و يا مصالح از بين آنها به پايين سقوط نكند.

حفاظ گذاري ( حفاظت در برابر سقوط ) :

1.   هر بخشي از جايگاه كار يا محل كاري كه بلندي آن بيش از 2 متر است و امكان دارد كاركنان از روي آن سقوط نمايند ، بايستي داراي تمهيدات ايمني با شرايط زير باشند :

×     حفاظ از جنس مرغوب و مناسب و داراي استحكام كافي

×     نرده بالايي به ارتفاع يك الي 15/1 متر بالاي سطح جايگاه

×     نرده مياني بين سطح جايگاه و نرده بالايي در ارتفاع نيم متر الي 65 سانتيمتر

×   براي جلوگيري از سُر خوردن افراد و افتادن ابزار كار و مصالح از روي جايگاه ، پاخوري در لبه باز جايگاه به ارتفاع 15 سانتيمتر نصب گردد.

2.      حفاظ‌هاي نرده اي و پاخوري هاي لبه جايگاه داربست ، بايد در سمت داخلي ستونهاي عمودي مهار شوند.

3.   نرده ها ، پاخورها و وسايل ديگر حفاظتي كه در جايگاه داربست بكار رفته اند ، نبايد از جاي خود برداشته شوند مگر در زماني و در حدي كه براي ورود اشخاص و ابزار ، لازم باشد.

4.   جايگاههاي داربست هاي معلق بايد از هر طرف داراي حفاظ نرده اي و پاخور باشند اما اگر كار طوري باشد كه نتوان حفاظ بلندتري برقرار كرد ، نيازي نيست كه بلندي حفاظ طرف ديوار بيش از 70 سانتيمتر باشد.

5.   اگر كارگران روي سكو يا جايگاه بطور نشسته كار مي كنند ، گذاردن حفاظ و پاخور سوي ديوار الزامي نيست ولي در اين حالت جايگاه بايستي داراي طناب، كابل يا زنجيرهايي باشد تا براي كارگران بصورت دستگيره محكمي باشند و در زمان سُر خوردن كارگر ، قابل گرفتن باشند.

6.   فاصله بين جايگاه و ديوار يا وسيله مورد كار بايد تا حد امكان كم باشد. مگر هنگامي كه كارگران روي سكو بطور نشسته كار مي كنند كه در اين حالت فاصله بين ديوار و جايگاه نبايد از 45 سانتيمتر بيشتر باشد.

داربست هاي فلزي لوله اي :

1.      داربست هاي فلزي بايد از متريال مناسبي مانند لوله هاي فولادي يا فلز مشابهي كه استقامتي نظير فولاد دارد ساخته شوند.

2.   استحكام كافي براي تحمل باري را كه بايد تحمل كنند داشته باشند و با ضريب اطمينان 4 برابر ظرفيت بارگذاري طراحي شوند.

3.      تمام قطعات عمودي و افقي داربست هاي فلزي لوله اي بايد بطور مطمئن به يكديگر متصل شوند.

4.   داربست هاي فلزي نبايد در نزديكي و در بالاي مناطقي كه خطر خطوط و تجهيزات برق دار وجود دارد برپا شوند و در هر صورت بايد فاصله ايمني آنها حفظ شود.

5.   لوله هايي كه در داربست فلزي بكار مي روند بايد كاملاً مستقيم بوده و عاري از زنگ زدگي ، خوردگي خميدگي و سايرمعايب مشابه باشند.

6.   سرهاي انتهايي لوله هاي فلزي بايد صاف باشند تا درافزايش ارتفاع داربست، محل اتكا و اتصال كاملاً روي يكديگر قرار گيرند.

7.   لوله هاي مورد استفاده در داربست بايد به اندازه كافي بلند و با مقاومت مناسب براي باري كه مي بايست تحمل كنند ساخته شوند و در هيچ موردي قطر خارجي آنها كمتر از 5 سانتيمتر نباشد.

پايه هاي عمودي :

v          پايه ها در داربست هاي فلزي بايد هميشه در وضعيت عمودي نگهداري شوند

v          اتصالات مورد استفاده در پايه هاي عمودي بايستي به طريق زير باشند :

     متصل به تيرهاي افقي يا ساير قطعات مقاوم كه مانع جابجايي آنها شود.

     به تناوب طوري بسته شوند كه با اتصالات مجاور در يك سطح نباشند.

v     با در نظر گرفتن مواد متداولی که در داربستهای فلزی لوله ای بکار میروند ، فواصل بین پایه های عمودی نباید از اندازه های زیر تجاوز نماید.

     8/1 متر برای کارهای سنگین با قابلیت تحمل 350 کیلوگرم بر متر مربع

    3/2 متر برای کارهای سبک با قابلیت تحمل 125 کیلوگرم بر متر مربع

تیرهای افقی :

1.      تیرهای افقی باید :

×     دست کم تا سه پله عمودی ادامه داشته باشند.

×     به طور مطمئن به هر پایه عمودی متصل شوند.

2.      اتصالات بین تیرهای افقی باید :

×     به پایه های عمودی بسته شوند.

×     اتصالات تیرهای افقی با پایه های عمودی نباید در طبقات مختلف مستقیما روی هم قرار گیرد.

3.      فاصله عمودی بین تیرهای افقی نباید از 3 متر تجاوز نماید.

4.   هرگاه جایگاه های کار روی داربستها از جای خود برداشته می شوند ، کلیه تیرهای افقی باید برای حفظ پایداری داربست در محل خود باقی بمانند.

تیر های افقی یا دستک ها :

تعریف : تیرهای افقی داخل دیواری یا دستکها ، بخشی از داربست هستند که جایگاه های کار بر روی آنها قرار می گیرند .

در داربستهایی که به وسیله دو ردیف پایه حمایت می شوند ، هر دو سر تیرهاییکه جایگاه بر روی آن قرار دارد ، بر روی تیرهای افقی داربست قرار می گیرند که در این صورت دستک نامیده می شود.

مقررات کلی :

1.       در داربست های فلزی لوله ای دستکها باید کنار هر پایه عمودی قرار بگیرند.

2.       فاصله بین هر یک از دستکها در داربستهای فلزی لوله ای نباید از 5/1 متر تجاوز نماید.

3.    فاصله دستکها برای کارهای سنگین در داربستهای فلزی لوله ای نباید از 90 سانتیمتر و برای کارهای نیمه سنگین از 15/1 مترتجاوز کند.

4.       داربستهای  فلزی با یک ردیف پایه بایستی بطور مطمئن به دیوار ساختمان و یا وسیله مورد کار مهار شوند.

5.    پاخورهای جایگاه کار بایستی به طور مطمئن به پایه های ثابت متصل شوند و یا به طرز مناسبی به تخته های جایگاه پیچ و مهره شوند.

6.    نرده های حفاظتی دو طرف جایگاه باید به وسیله اتصالات مناسب به پایه متصل شوند و یا به طرز مناسبی به تخته های جایگاه پیچ و مهره شوند.

7.       مفاصل و اتصالات داربستهای فلزی باید :

×     از فولاد چکش خوار و غیر قابل خرد شدن یا از مواد مشابهی با همان مشخصات و استقامت باشند.

×   دقیقاً و بدرستی به وسیله قفل و بست و یا سه راهی و چهارراهی بر روی سرتاسر قطعات سطوح اتکای مورد استفاده متصل گردند بنحوی که هرز نبوده و حرکت و لرزش نداشته باشند.

8.       اتصالات دارای پیچ و مهره باید تا آخرین دندانه پیچ ،کاملاً سفت شود.

9.       اتصالات نباید ایجاد تغییر شکل در لوله ها نموده و یا خودشان تغییر شکل بدهند.

10.  بمنظور تامین ایمنی کارکنان و سهولت در بالا و پایین رفتن از برج باید نردبانی مناسب و مطابق با استانداردهای مربوطه ،نصب و به وسیله بستها یا تسمه های فلزی ،محکم به بدنه داربست مهار شود.

11.  نرده حفاظتی قسمتی از داربست که پله قرار دارد باید متحرک باشد و بوسیله مفصل گردنده حول محور نرده کناری حرکت بالا و پایین داشته باشد تا ورود و خروج کارکنان را به جایگاه ،راحت و ایمن نماید.

برج های متحرک :

      یک برج متحرک نوعی داربست است که بوسیله لوله های مخصوص درابست ساخته می شود و در قسمت تحتانی آن چرخ وجود دارد . این وسیله دارای یک جایگاه کار ( سکو ) منفرد است که مجهز به نرده های حفاظتی و تخته های پاخور می باشد. این نوع داربست را می توان از چهار چوب های
 لوله ای پیش ساخته ای که به همین منظور و برای تحمل بار تا 30 پوند بر فوت مربع طراحی شده اند نیز احداث نمود.

مواردی که بایستی در ساخت و استفاده از برج متحرک رعایت شود به شرح زیر است :

1.   ارتفاع جایگاه در برج های متحرک نباید از سه برابر اندازه ضلع کوچکتر تکیه گاه تجاوز کند. و این در حالی است که اندازه اضلاع هیچ برجی نباید کمتر از 4 فوت ( 2/1 متر ) باشد.

2.   استحکام برجهای متحرک باید با استفاده از قیدهایی که به شکل زیگزاگ در سرتاسر  ارتفاع چهار طرف و بین دو زاویه متقابل تکیه گاه ها به طور سفت و محکم بسته می شود ، تامین گردد.

3.   به منظور رعایت ایمنی کارکنان و سهولت در بالا و پایین رفتن از برج ، باید نردبانی مناسب و مطابق با استانداردهای مربوطه در باریکترین پهنای برج نصب و بوسیله بست یا تسمه فلزی ، محکم به بدنه برج مهار شود.

4.   نرده حفاظتی آن طرف از جایگاه که نردبان نصب شده است ، بایدمتحرک باشد و به وسیله یک مفصل گردنده حول محور یکی از نرده های جانبی حرکت بالا و پایین داشته باشد تا ورود و خروج کارکنان را به جایگاه ، راحت و ایمن نماید.

5.   چرخ هایی که جهت حرکت برج بکار می رودند ، باید بطور محکم در گوشه های تحتانی برج به طریقی نصب شوند که در هنگام جابجائی برج موجب سقوط آن نشود.این چرخ ها همچنین باید دارای ترمزهای موثری باشند (حداقل 2 تا از چرخ ها ) که در هنگام استفاده از برج ، از حرکت آن جلوگیری نمایند.

6.   وقتیکه یک برج جابجا می شود ، ضروری ترین موردی که باید رعایت کرد احتیاط است . هنگام جابجایی برج باید کلیه افراد ،وسایل و مواد روی جایگاه به پایین منتقل شوند.