تاريخچه آتش نشاني در ايران
آتش نشانی
نام آتش نشانی در جامعه امروزی اهمیت خاصی در میان مردم پیدا نموده با توجه به ماشینی شدن جوامع و بروز حوادث مختلف شهروندان به اهمیت ایجاد آتش نشانی در شهرها پی برده اند و سعی نموده اند هر روزارتباطات خود را با این سازمان نزدیکتر نمایند مردم دریافته اند جهت پیشگیری از حوادث با این نهاد مشاوره و با میل و رقبت در کلاسهای عملی و تئوری آن شرکت نموده توصیه های ایمنی را در زندگی روزمره خود بکار گرفته و ضمن آشنا نمودن کودکان خود با انواع خطرات در پائین آوردن آمار حوادث سهم بسزائی داشته باشند.
در زمانهای دور شهرها در آتش می سوخت وبه تلی از خاکستر تبدیل میشد.شهر لاهیجان حریقها و مصیبتهای فراوان دیده بود شهر ساری از آتش های خانمان سوز در امان نبود در زمانهایی نچندان دور مکرر مشاهده میشد که دستان زیبا و ظریف کودکان در میان چرخ گوشت له میشد،دارائی و اموال مردم در آتش میسوخت بدون آنکه دلیل آنرا بدانند،اشخاص در محلهای محبوس شده مثل چاه،آوار،رودخانه و غیره بدلیل کمبود اکسیژن و جراحتهای وارده جان خود را از دست میدادند،ساختمانها بدون رعایت اصول ایمنی ساخته میشد و بسیاری از موارد دیگر.
ولی با ایجاد آتش نشانی و واحدهای مختلف رفته رفته شهروندان دریافتند در زمان وقوع حادثه محلی است که به کمک آنها می شتابد ولی کمبود وسائل و تجهیزات از یک طرف و عدم آگاهی عملی و تئوری کادر عملیاتی از طرف دیگر ارائه کمک اساسی را به حادثه دیدگان از نیروها سلب مینمود.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و علی الخصوص با شروع جنگ تحمیلی اهمیت بیش از پیش آتش نشانی بر مسئولین آشکار گشت که سیر صعودی در این مقوله از آن زمان آغاز گشت تا اینکه اینک به عنوان یک علم در دانشگاه های معتبر ایران و جهان تدریس می شود که ضمن بالا رفتن علم عملی و تئوری آتش نشانان هر روز تجهیزاتی پیشرفته جهت مقابله با حوادث به این ناوگان افزوده می گردد.به امید روزی که با تبلیغات وسیعتر،ایجاد نمایشگاه ها،مانورها و ترویج اصول ایمنی در زمینه های مختلف از طریق سازمان آتش نشانی و همکاری شهروندان در توجه و به اجراء گذاشتن توصیه های ایمنی جامعه ای بدون حادثه داشته باشیم
آتش نشانی در ایران
پیدایش آتش نشانی در ایران به سال 1221 باز می گردد که توسط اشغالگران روسی به لحاظ حفظ منابع اقتصادی خود یک واحد آتش نشانی در شهر تبریز پایتخت آن زمان ایجاد نمودند.
پس از آن در پالایشگاه آبادان یک واحد آتش نشانی راه اندازی شذ.ولی شهرها فاقد هر گونه امکانات و یا نیروئی جهت مقابله با آتش سوزیهای شهری بودند و کلاً مسئولین کشوری از وجود چنین امکاناتی اطلاع نداشتند تا اینکه ناصرالدین شاه قاجار در سال 1290 در سفری به شهر طرخان از روسیه تزاری با این تجهیزات و طرز عملکرد آنان از نزدیک آشنا می شود که شاه قاجار در خاطرات خود چنین می نویسد:
حاکم طرخان گفتند اگر میل دارید مشق تلمبه چیان را تماشا کنید بعد از اجازت ما آلارم یعنی علامت اضطراب ازیانقین(آتش سوزی)را در برجی که مشرف به شهر بود بلند کردند تلمبه چیان و عمله جات جهت اطفاء حریق حاضرند عمارت محل آنها سه طبقه بود.یک طبقه مربوط به پارک خودروها و دو طبقه بالا منزل عمله جات است از چیزهای غریب این است که از زیر عمارت به بالا یک میله آهنی است که از طبقه اعلی به پائین متصل است تا ما آنجا رسیدیم فوراًمیله را تکان دادند دیدیم یک نفر افتاد پائین یقین کردیم که از صدمه این افتادن مرد.بعد یکی دیگر و ایضاً دیگری پشت سر هم از میله پائین آمدند و اتوموبیلها راه افتادند هر اتوموبیل دارای تلمبه(پمپ)است که با قوت بخار هم آب را خارج میکند و هم ماشین را به حرکت در می آورد.عقب آن اتوموبیلی است که توی آن آب است.دو لوله به آن وصل میکنند و نردبانی هم که توی هم رفته روی اتوموبیل باز کردند که به هر کجا رسیدند فوراً آن را باز می کنند تا پانزده ذرع ارتفاع بالا میرود،عمله جات همچنان به سرعت و عجله حاضر و دست بکار میشوند که هر جا حریقی رخ دهد فوراً خاموش کنند.
نکته تاسف آور اینکه به رغم آتش سوزیهای زیاد در کشور و اینگونه مشاهدات فکر ایجاد تشکیلاتی مشابه در کشور به ذهن شاه نمی آمد و تا سالها شهرها فاقد هر گونه مکانی جهت مقابله با آتش سوزی بود.
نهایتاً در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه به اداره احتسابیه که وظائف نظمیه،بلدیه و عدلیه(شهربانی،شهرداری و دادگستری)را انجام میداد دستور داده شد که کارگران و مامورین پلیس علاوه بر ماموریتهای خود چنانچه آتش سوزی در سطح شهر رخ داد اقدام به خاموش نمودن آن نمایند با توجه به اینکه هیچگونه امکاناتی در اختیار نداشتند.
در زمان نیابت سلطنت عضدالملک قاجار اولین بلدیه(شهرداری)در تهران به ریاست دکتر خلیل خان اعلم الدوله ثقفی تشکیل گردید و به کارگران و سقاهاکه وظیفه نظافت و جابجائی آب را بعهده داشتند دستور داده شد چنانچه آتش سوزی در شهررخ داد با گاری و درشکه هائی که در اختیار داشتندبه محل حریق رفته و با سطلهای آب و شن اقدام به خاموش کردن آن نمایند.
در آن زمان در شهر اصفهان نیز به همین منوال عمل میشد که در قسمتهای بعدی توضیحات بیشتری در این زمینه خواهیم داد.
در سال1303 در زمان سلطنت رضاشاه پهلوی یک دستگاه کامیون آبپاشی مجهز به یک پمپ،چند متر لوله و یک سر لوله تحویل بلدیه داده شد تا ضمن آبپاشی شهردر آتش سوزیها مورد استفاده قرار گیرد.
اولین شعبه اطفائیه
در سال1305 اولین شعبه اطفائیه با چهار دستگاه اطفائیه N-A-G و تعدادی از شوفرهای مستعد قشون و گروهبانهای قدیمی هنگ آهنین و بهادر بریاست یک افسر پناهنده روسی بنام ان-وربا و ریاست فنی یک آلمانی بنام هانری فردریش دوئل واقع در خیابان چراغ برق(امیر کبیر)سه راه امین حضور گاراژحسینی تاسیس گردید طریقه کسب خبر حادثه در آنزمان بدینصورت بود که یکنفر دیده بان در برجکی شهر را زیر نظر داشت و به محض دیدن دود و یا شعله غیر عادی اعلام خطر میکرد و آتش نشانان را به محل اعزام می نمود ولی با توجه به اینکه چند سال بود از تلفن در مکانهای خاص استفاده میشد احساس شد بهترین نوع کسب خبر تلفن می باشد که پس از طی مراحلی شماره تلفن 15 به این امر اختصاص یافت که این اولین شماره تلفن حریق و حوادث در آتش نشانی بود.
اولین ایستگاه آتش نشانی در ایران
در سال1311 اولین ایستگاه آتش نشانی همراه با ساختمان اداری بریاست حسن خان معتضدی در میدان حسن آباد تهران که قبرستان قدیمی شهر بشمار می رفت تاسیس گردید که در این ایستگاه خودروهای شکاری فورد،مرسدس بنز و شورلت جهت اطفاء حریق و انتقال نیروها مورد استفاده قرار می گرفت.
سازمان دفاع غیر نظامی
در سال 1337 سازمانی بنام دفاع غیر نظامی و به منظور حفظ جان و مال افراد کشور از تعرضات هوائی،حوادث طبیعی و غیر مترقبه اثرات آن و همچنین تقویت اثرات آن و همچنین تقویت روحی و ایجاد علائق و همکاری متقابل بین افراد در مواقع غیر عادی و اضطراری زیر نظر وزارت کشور و بریاست یکی از امرای ارتش بنام سرهنگ فرزانه تاسیس گردید که در استانها زیر نظر استاندار و یا فرماندار اداره می شد.
اولین شهید آتش نشانی
در سال 1353 حسین زردانی فلاح 48 ساله در جریان حریق یک پاساژ در تهران در حین انجام وظیفه به شهادت می رسد و پیکر او بعنوان اولین شهید آتش نشانی کشور در قطعه مخصوص آتش نشانان در نظر گرفته شده بود بخاک سپرده شد.
آتش نشانی در اصفهان
پیدایش آتش نشانی در اصفهان به زمان تاسیس بلدیه(شهرداری)برمیگردد بطوری که در مناطق حساسی از شهر سطلهائی از شن قرار داده بودند و به نظافتچی ها و سقاها که کارگران بلدیه محسوب میشدند دستور داده شده بود چنانچه در شهر آتش سوزی رخ داد نسبت به خاموش نمودن آن اقدام نمایند .
در سال 1316 مسئولین شهری بدلیل آتش سوزیهای زیاد در سطح شهر بفکر تدارک دیدن محلی برای استقرار یک اکیپ جهت مقابله با آتش سوزی افتادند.
اولین شعبه اطفائیه در اصفهان
اولین مکانی که در اصفهان به این امر اختصاص یافت محلی در جنب عمارت عالی قاپو در میدان شاه(امام)بود بدین صورت که تعدادی از کارگران شهرداری با دو دستگاه درشکه و گاری در این محل مستقر بودند که گاری وظیفه حمل سطلهای خالی و درشکه وظیفه انتقال نیروها را بعهده داشت که در محل با استفاده از آبهای موجود(قنات،جویها و غیره)سطلها را پر کرده و دست بدست بر روی آتش می پاشیدند ضمناً همین نیروها وظیفه آبپاشی شهر را نیز بعهده داشتند.
در سال 1328 بدلیل افزایش حریق در محلات قرار بر این شد که سطلهائی از شن بر سر هر کوی و برزنی قرار دهند تا در صورت بروز آتش سوزی تا رسیدن نیروهای آتش نشانی رفتگران محلی با آن اقدام به خاموش کردن آن نمایند ضمناً نیروهای پلیس موظف بودند در این امر آنها را یاری نمایند.
تا سال 1330 نیروهای پلیس مستقیماً در امر اطفاء حریق با آتش نشانی مشارکت داشتند و در عملیاتها شرکت می کردند و حتی گزارش آتش سوزی یا حوادث توسط رئیس شهربانی وقت به اطلاع استاندار می رسید.
در مورخه 17/6/1330 توسط دکتر صاحب قلم فرماندار وقت که سرپرستی شهرداری اصفهان را نیز عهده دار بود با هماهنگی استاندار وقت آگهی مناقصه خرید یک دستگاه خودرو آتش نشانی را در روزنامه درج کردند که نهایتاًپس از دو سال نخستین خودرو اشکودا که مخصوص آتش نشانی بود تحویل شهرداری گردید ولی در شهری که بعنوان یک قطب صنعتی از آن نام برده می شد مشکل چندانی را حل نمی کرد اما آغاز حرکتی نوین و رو به جلو در ارتباط با آتش نشانی در اصفهان بود.در این زمان نیروهای آتش نشانی از میدان شاه(امام)به خیابان کاوه ترمینال باب الدشت فعلی نقل مکان کرده بودند
اداره موتوری و آتش نشانی
آتش نشانی در سال 1334 دارای تشکیلات می شود بدین صورت که در مورخه 24/8/1334 آقای فتح اله جانقربان که آنزمان رئیس دایره موتوری شهرداری بود بعنوان اولین رئیس آتش نشانی تحت عنوان ذایره موتوری و آتش نشانی مشغول بکار می شود در پی این انتصاب و با هدف برقراری یک سیستم مستقل و یکپارچه نمودن نیروهای آتش نشانی کارگرانیکه از نظر جسمانی در وضعیت مطلوبی بودند از شهرداری به آتش نشانی منتقل می شوندو هر کدام با یک شماره مخصوص به خود مشغول بکار می شوند.
در سال 1336 بدلیل کمبود اطفائیه طی جلساتی بحث خرید خودرو مجهز مطرح گردید و پس از آن یک دستگاه خودرو جمس به مبلغ 30000 ریال از انگلستان خریداری و ظرف مدت دو ماه یک منبع آب در کارخانه ارج تهران برروی آن نصب گردید و در اختیار آتش نشانی قرار گرفت.